Bamberska Apokalipsa

Nota katalogowa

Bamberg, StB, Msc. Bibl. 140, 41v

ok. 1010 r.

Rękopis zwany Bamberską Apokalipsą, przechowywany w Bibliotece Państwowej w Bambergu pod sygnaturą Msc.Bibl.140, to luksusowy kodeks powstały na początku XI wieku w skryptorium klasztoru Reichenau. Klasztor benedyktyński na wyspie Reichenau nad Jeziorem Bodeńskim, w czasach karolińskich i ottońskich, obok klasztorów w Fuldzie czy St. Gallen, był jednym z najważniejszych ośrodków kultury, nauki i sztuki. Funkcjonowało tu słynne skryptorium, wytwarzające wspaniałe, iluminowane rękopisy.

Niekompletnie zachowana inskrypcja fundatora na (zaginionej) oprawie dokumentuje darowiznę kodeksu przez cesarza Henryka II i jego żonę Kunegundę dla kolegiaty św. Stefana w Bambergu. W XIX wieku, w czasie sekularyzacji, bogato zdobiona oprawa kodeksu została oddzielona od bloku książki; kosztowne kamienie zlicytowano i stracono bezpowrotnie. Zachowała się jedynie jedna ozdoba z oprawy – agatowa płytka.

Kodeks zawiera Apokalipsę św. Jana oraz wybrane fragmenty z Ewangelii. Jest wybitnym przykładem ottońskiego iluminatorstwa, dlatego w 2003 roku, wraz z innymi dziewięcioma rękopisami ze szkoły iluminatorskiej Reichenau, został wpisany na listę programu UNESCO „Memory of the World” jako dokument o światowym znaczeniu.

Prezentowana karta z inicjałem E (t venit) rozpoczyna fragment z Apokalipsy św. Jana opisujący wizje siedmiu aniołów (Ap 16,1–20). Na inicjale, umieszczonym w ramce, przedstawiono siódmego anioła przelatującego nad miastem. Z jego rogu obfitości wylewa się strumień, a jasna chmura u dołu po lewej stronie zapowiada nadchodzącą burzę. Jest to ilustracja fragmentu:

„A siódmy wylał swą czaszę w powietrze, a ze świątyni od tronu dobył się donośny głos mówiący: ‘Stało się!’ I nastąpiły błyskawice, głosy i gromy, i wielkie trzęsienie ziemi, jakiego nie było, odkąd istnieje człowiek na ziemi: takie trzęsienie ziemi, tak wielkie. A wielkie miasto rozpadło się na trzy części, a miasta pogan runęły.”