Biblia z Engelberg
Nota katalogowa
Engelberg, Stiftsbibliothek, Cod. 4, fol. 48r
1143-1178 r.
Kodeks jest drugim tomem trzytomowej Biblii wykonanej dla klasztoru Benedyktynów w Engelbergu, niedaleko Lucerny. Zawiera księgi Starego Testamentu. Do dziś przechowywany jest w bibliotece klasztornej opactwa, które jest czynne nieprzerwanie od ponad 900 lat (klasztor został założony w 1120 roku). Biblia powstała za panowania wybitnego opata Frowina, który rządził w latach 1143–1178. Na stronie 1v pierwszego tomu Biblii znajduje się ilustracja opata wręczającego kodeks Marii, patronce klasztoru. Wydaje się, że Frowin był odpowiedzialny, jako pisarz, iluminator lub darczyńca, za blisko 30 rękopisów zachowanych do dziś w tym klasztorze. Kolofon na stronie 213r identyfikuje kopistę jako Richene, który przepisał wszystkie trzy tomy Biblii z Engelbergu.
Inicjał P (arabole) na karcie z wystawy tworzy człowiek z rozwianymi włosami z którego ust wychodzą wici roślinne skręcające się w brzuszek litery. Człowiek ten stoi na plecach innej, mniejszej postaci przedstawionej na czworakach. Inicjał rozpoczyna księgę przysłów króla Salomona, który udziela mądrych porad swojemu synowi i przestrzega przed słuchaniem głupich i grzesznych. W średniowieczu „rozczochrany człowiek” (czyli postać o rozczochranych włosach, często też nieuporządkowanym wyglądzie) miał symboliczne znaczenie. Oznaczał nieporządek duchowy lub moralny – taki wygląd często symbolizował grzeszność, brak cnót lub chaos wewnętrzny człowieka. Być może w takim kontekście iluminator namalował tę postać.
Transkrypcja
[KONTEKST: KSIĘGA PRZYSŁÓW 1, 1-21]
https://www.e-codices.unifr.ch/en/bke/0004/48r
Czerwonym atramentem w lewym górnym rogu: Masloth appellant
Początek zdania na poprzedniej karcie: [ Proverbiorum quem Hebrei] Masloth appellant
Parabolae Salomonis filii David regis Israhel ad sciendam sapientiam et disciplinam ad intellegenda verba prudentiae et suscipiendam eruditionem doctrinae iustitiam et iudicium et aequitatem ut detur parvulis astutia adolescenti scientia et intellectus. Audiens sapiens sapientior erit et intellegens gubernacula possidebit. Animadvertet parabolam et interpretationem verba sapientium et enigmata eorum. Timor domini principium sapien
tiae. Sapientiam atque doctrinam stulti despiciunt. II Audi fili mi disciplinam patris tui et ne dimittas legem matris tuae ut addatur gratia capiti tuo et torques collo tuo. Fili mi si te lactaverint peccatores ne adquiescas eis. III Si dixerint veni nobiscum insidiemur sanguini abscondamus tendiculas contra insontem frustra degluttiamus eum sicut infernus viventem et integrum quasi descendentem in lacum omnem pretiosam substantiam repperiemus implebimus domos nostras spoliis sortem mitte nobiscum marsuppium unum sit omnium nostrum, fili mi ne ambules cum eis prohibe pedem tuum a semitis eorum. Pedes enim illorum ad malum currunt et festinant ut effundant sanguinem. Frustra autem iacitur rete ante oculos pennatorum ipsique contra sanguinem suum insidiantur et moliuntur fraudes contra animas suas. Sic semitae omnis quas animas possidentium rapiunt. IV Sapientia foris praedicat in plateis dat vocem suam in capite turbarum clamitat in foribus portarum urbis proferet verba sua dicens. Usque quo par…
Tłumaczenie
Przysłowia Salomona, syna Dawida, króla
izraelskiego, podane po to,
by mądrość osiągnąć i karność,
pojąć słowa rozumne, z
dobyć staranne wychowanie:
prawość, rzetelność, uczciwość;
prostaczkom udzielić rozwagi,
a młodym - rozsądku i wiedzy.
Mądry, słuchając, pomnaża swą wiedzę,
rozumny nabywa biegłości:
jak pojąć przysłowie i zdanie,
słowa i zagadki mędrców.
Podstawą wiedzy jest bojaźń Pańska,
lecz głupcy odrzucają mądrość i karność.
II Synu mój, słuchaj napomnień ojca
i nie odrzucaj nauk swej matki,
gdyż one ci są wieńcem powabnym dla głowy
i naszyjnikiem cennym dla szyi.
Kiedy cię, synu mój, wabią grzesznicy,
nie waż się iść, III choćby rzekli:
Pójdź z nami! Zasadźmy się na cichych!
Bez powodu czyhajmy na czystych!
Jak Szeol wchłoniemy ich żywych
i zdrowych tak jak schodzących do grobu.
Znajdziemy wszelkie kosztowności
i napełnimy domy swe łupem.
Przyłącz swój los do naszej wspólnoty,
jedna sakwa niech łączy nas wszystkich!
Synu mój, nie chodź ich drogą,
przed ścieżką ich strzeż swojej stopy,
gdyż nogi ich pędzą do zbrodni,
śpieszno im: krew chcą wytoczyć.
Lecz próżno ich sieć zarzucona,
na oczach wszelkiego ptactwa.
Na własną krew raczej czyhają,
czatują na swoje życie,
bo taki jest los chciwych zysku:
zabiera on własne ich życie.
IV Mądrość woła na ulicach,
na placach głos swój podnosi;
nawołuje na drogach zgiełkliwych,
w bramach miejskich przemawia: