Ewangelistarz z Lorsch

Nota katalogowa

München, BSB, Clm 23630, fol. 22v

XII wiek

Opactwo w Lorsch niedaleko Wormacji zostało założone ok. 764 roku; szybko zyskało na znaczeniu, a pod opieką samego Karola Wielkiego klasztor stał się ważnym ośrodkiem gospodarczym i administracyjnym. Dzięki skryptorium i bogatej bibliotece Lorsch osiągnęło czołową pozycję wśród karolińskich ośrodków naukowych.

Chociaż opactwo w Lorsch od XI wieku przeżywało kryzys gospodarczy, to jeszcze za opata Udalrycha (1056-1075) tamtejsze skryptorium produkowało wspaniałe dzieła. Szczególnie interesująca jest grupa rękopisów, w których jako fundator wzmiankowany jest „Oudalricus peccator” („Udalrych grzesznik”), identyfikowany właśnie ze wspomnianym opatem. Do grupy tej należy pięć rękopisów (dziś w różnych bibliotekach, jeden zaginiony), w tym Ewangelistarz przechowywany w Bayerische Staatsbibliothek w Monachium. Jest to księga zawierająca perykopy Ewangelii odczytywane podczas określonych dni cyklu liturgicznego (w przeciwieństwie do Ewangeliarza, czyli kompletnego tekstu czterech Ewangelii).

Rękopis ten jest bogato dekorowany - zawiera liczne złocone i srebrzone inicjały, całostronicowe portrety czterech Ewangelistów, a także szczególnie ozdobne incipity (złote na purpurowym tle), wyróżniające czytania na wybrane święta: Boże Narodzenie, Wielkanoc, Zesłanie Ducha Świętego i wspomnienie św. Michała Archanioła. To ostatnie wyróżnienie, dodatkowo ozdobione całostronicowym przedstawieniem Walki Michała ze smokiem, wskazuje na związek tego rękopisu z klasztorem św. Michała w Heiligenberg koło Heidelbergu, który był filią opactwa w Lorsch.

Prezentowana na wystawie karta to ozdobny początek czytania z Ewangelii wg św. Marka na niedzielę wielkanocną (rozdział 16) - wyróżniony został ozdobny inicjał M („Maria Magdalene, et Maria Jacobi, et Salome emerunt aromata ut venientes ungerent Jesum.” - „Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba, i Salome nakupiły wonności, żeby pójść namaścić Jezusa”). Tego typu złocone i srebrzone inicjały, osadzone na purpurowym tle z iluzjonistycznymi ramkami, reprezentują trwanie tradycji iluminatorstwa ottońskiego jeszcze po połowie XI wieku.