Godzinki Arenberg

Nota katalogowa

Getty, Ms. Ludwig IX 8, fol. 6

ok. 1460 r.

Godzinki były w późnym średniowieczu najpopularniejszym typem modlitewników dla osób świeckich - niektóre warsztaty iluminatorskie, zwłaszcza w niderlandzkich miastach, produkowały je niemal „taśmowo”. Jeden z czołowych warsztatów w Brugii w 3 ćwierci XV wieku prowadził Willem Vrelant, który odniósł prawdziwy komercyjny sukces. Tworzył rękopisy m.in. na zlecenie książęcego dworu, a także dla zleceniodawców zagranicznych. Takimi mogli być fundatorzy tego modlitewnika - byli oni Anglikami (co wynika z tekstów), ale pozostają niezidentyfikowani. Była to para ukazana na karcie 144r jako modlący się przed Najświętszym Sakramentem.

Rękopis zwany Godzinkami Arenberg (do lat 50. XX wieku znajdował się w kolekcji Książąt Arenberg, stąd nazwa), jest bogato dekorowany - samych miniatur ma ponad 80. Prezentowana karta pochodzi z liturgicznego kalendarza - to element wszystkich średniowiecznych modlitewników, wskazujący na to, w jakiej diecezji (ze względu na wspomnienia lokalnych świętych) dany rękopis miał być używany. To karta pierwszej czerwca - ilustracja w ramach tak zwanych „prac miesięcy” to sianokosy, zaś znak zodiaku to Rak.

Inicjał KL to oznaczenie Kalend, czyli pierwszego dnia miesiąca w kalendarzu (stąd zresztą to słowo) starożytnych Rzymian. Wyróżniali oni także Nony (piąty lub siódmy dzień, w zależności od miesiąca) oraz Idy (trzynasty lub piętnasty dzień). Pozostałe dni miesiąca były określane na zasadzie odliczania - ile dni zostało do najbliższych non, id i kalend. Te numery w formie cyfr rzymskich podawano w jednej lub dwóch kolumnach średniowiecznego kalendarza. Dodatkowo druga od lewej kolumna, zawierająca litery od a do g, pozwalała określić dni tygodnia (kalendarz był do użytku w różnych latach, należało tylko zapamiętać, która z tych siedmiu liter przypada w danym roku na niedzielę).