Godzinki niderlandzkie

Nota katalogowa

BL, Harley 1662, fol. 104r

1300-1500 r.

Ten późnogotycki rękopis Godzinek w języku średnio-niderlandzkim powstał na terenach dolnoreńskich, w północnych Niderlandach w trzeciej ćwierci XV wieku - pojawiają się w nim święci czczeni w diecezjach utrechckiej, Liège i kolońskiej. Nie wiemy, kto był zleceniodawcą - na marginesie karty 118r jest herb, ale nie udało się go jednoznacznie zidentyfikować. Żeńskie formy w modlitwach sugerują, że był to modlitewnik przeznaczony dla kobiety.

Dekoracje rękopisu, zwłaszcza miniatury, powiązane są z grafikami tzw. Mistrza Pasji Berlińskiej - rytownika działającego w 2 połowie XV wieku prawdopodobnie w księstwie Kleve (Cleves), którego część badaczy skłonna jest utożsamiać z ojcem słynnego niemieckiego grafika Israhela van Meckenem, choć ostatnio hipoteza ta jest odrzucana.

W 2 połowie XV wieku rozkwitła w Europie produkcja grafik, będących kluczowym medium dla rozprzestrzeniania się inspiracji artystycznych. Drzeworyty i miedzioryty, masowo powielane, krążyły po kontynencie, były też tańszą alternatywą dla jednostkowych malowanych obrazów. Masowo produkowane modlitewniki bywały nawet ilustrowane wklejanymi grafikami zamiast ręcznie tworzonych miniatur; lub, jak w tym przypadku, grafiki służyły za wzorzec ikonograficzny dla określonych przedstawień. Ponadto w wielu późnogotyckich (głównie niemieckich i niderlandzkich) grafikach możemy zaobserwować powrót dawnego pomysłu tworzenia liter w całości zoomorficznych lub antropomorficznych - co także widoczne jest w ówczesnych rękopisach.

Ten rękopis należy do grupy „BL Harley” ponieważ stanowi część kolekcji British Library, która niegdyś należała do angielskiego bibliofila Roberta Harleya (1661–1724) a potem jego syna, Edwarda Harleya (1689–1741).