Księga z Armagh
Nota katalogowa
Trinity College Dublin, MS 52, fol. 91r
początek IX wieku
Księga z Armagh to jeden z najstarszych wyprodukowanych na Wyspach brytyjskich kodeksów zawierających niemal pełny Nowy Testament (po łacinie), a zarazem rękopis, w którym znajdziemy najstarsze zapisy w języku staroirlandzkim. Kiedyś uważano, że rękopis ten należał do (a nawet był częściowo spisany przez) samego św. Patryka, biskupa i apostoła Irlandii, działającego w V wieku. Jednak kodeks ten powstał w początkach wieku IX - z kolofonu wiemy, że najstarszą część spisał w 807 roku mnich Ferdomnach, dla Torbacha, opata irlandzkiego opactwa Armagh, założonego przez św. Patryka. Rękopis zresztą zawiera dodatki powiązane z Patrykiem - m.in. skrót jego „Wyznań”, oraz żywoty autorstwa mnicha Muirchú i biskupa Tírechána (oba oryginalnie z VII wieku). Dziś księga znajduje się w kolekcji biblioteki Trinity College w Dublinie (w XIX wieku podarował ją John George de la Poer Beresford, arcybiskup Armagh). To jeden z najważniejszych rękopisów irlandzkich - w dodatku zachowała się późnośredniowieczna skórzana torba dla niego wykonana.
Prezentowana karta to początek Ewangelii wg św. Jana, stąd na dolnym marginesie rysunek orła - jednej z czterech Istot Apokaliptycznych, przypisanej jako symbol Jana. W medalionach na orle możemy zobaczyć głowy pozostałych symboli Ewangelistów: wołu, lwa i człowieka. Inicjał - geometryczny, ze zdobieniami w formie tradycyjnych celtyckich plecionek i stylizowanych ptaków - to tak naprawdę trzy litery: I N P - początek wersu „In principio erat Verbum” (Na początku było Słowo).
Transkrypcja
https://digitalcollections.tcd.ie/concern/works/3j333696h?locale=en
Kontekst: początek Ewangelii wg Św. Jana
Evangelium secundum Iohannem.
IN Principio erat Verbum et Verbum erat apud Deum et Deus erat Verbum; hoc erat in principio apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nihil quod factum est; in ipso vita est et vita erat lux hominum et lux lucet in tenebris et tenebre eam non comprehenderunt. Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Iohannis; hic venit in testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederent per illum. Non enim erat ille lux vera, sed ut testimonium perhiberet de lumine. Erat autem lux uera, que inluminat omnem hominem venientem in mundum; In mundo erat et mundus per ipsum factus est et mundus eum non cognouit; in sua propria venit et sui eum non reciperunt. Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his, qui credunt in nomine eius, qui non ex sanguinibus neque ex voluntate carnis neque ex voluntate uiri, sed ex Deo nati sunt.
Et Verbum caro factum est et habitavit in nobis et vidimus gloriam eius, gloriam quasi unigeniti a Patre, pleni gratiae et veritatis. Iohannes testimonium perhibet de ipso et clamat dicens: ‘hic est, de quo dixi, qui post me venturus est, ante me factus est, quia prior me erat; et de plenitudine eius nos omnes accepimus gratiam pro gratia, quia lex per Mosen data est, gratia autem et veritas per Ihesum Christum facta est. Deum nemo vidit umquam nisi unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit’. Et hoc est testimonium Iohannis: quando misserunt Iudei ab Hierusolymis sacerdotes et levitas ad eum, ut interrogarent eum: ‘tu quis es?’; et confessus est et non negavit; et confessus est, quia: ‘non sum ego Christus’; et interrogaverunt eum iterum: ‘quid ergo, Helias es tu?’; et dixit: ‘non sum’; ‘profeta es tu?’; et respondit: ‘non’. Dixerunt ergo ei: ‘quis es, dic nobis, ut responsum demus his, qui misserunt nos; quid dicis de te ipso?’. Ait: ‘vox clamantis in disserto, diregite vias Domini sicut dixit Isaias profeta’. Et qui missi fuerant ex fariseis, et interrogaverunt eum et dixerunt ei: ‘quid ergo babtizas, si tu non es Christus neque Helias neque profeta?’. Respondit eis Iohannis dicens: ‘ego quidem babtizo in aqua, melius autem vestrum stat, quem vos nescitis; ipse autem, qui post me venturus est, qui ante me factus est, cuius non sum dignus, ut solvam eius corregiam calciamenti eius’. Hec in Bethania facta sunt trans Iordanen, ubi erat Iohannis babtizans. Altera die vidit Iohannis Ihesum venientem ad se et ait: ‘ecce agnus Dei’.
Tłumaczenie
Ewangelia według Jana
(1) Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, a Bogiem było Słowo. (2) To było na początku u Boga. (3) Wszystko przez nie się stało; a bez niego nic się nie stało, co się stało. (4) W nim jest życie, a życie było światłością ludzi. (5) A światłość w ciemnościach świeci, a ciemności jej nie ogarnęły. (6) Był człowiek posłany od Boga, któremu na imię było Jan. (7) Ten przyszedł na świadectwo, aby dał świadectwo o światłości, aby przezeń wszyscy wierzyli. (8) Nie był on światłością prawdziwą, ale żeby świadectwo dał o światłości. (9) Była światłość prawdziwa, która oświeca wszelkiego człowieka na ten świat przychodzącego. (10) Na świecie był, a świat przezeń uczyniony jest, a świat go nie poznał. (11) Przyszedł do swej własności, a swoi go nie przyjęli. (12) A ilukolwiek go przyjęło, dał im moc, aby się stali dziećmi Bożymi, tym, którzy wierzą w imię jego, (13) którzy nie ze krwi, ani z woli ciała, ani z woli męża, ale z Boga się narodzili.
(14) A Słowo ciałem się stało, i mieszkało między nami, (i widzieliśmy chwałę Jego, chwałę jako jednorodzonego od Ojca), pełne łaski i prawdy. (15) Jan daje świadectwo o nim, i woła, mówiąc: ‘Ten jest, o którym powiedziałem: Ten, co po mnie przyjść ma, stał się przede mną; bo pierwej był niż ja. (16) I z pełności jego myśmy wszyscy otrzymali, i łaskę za łaskę. Albowiem Prawo przez Mojżesza było dane; łaska i prawda stała się przez Jezusa Chrystusa. (18) Boga nikt nigdy nie widział; tylko jednorodzony Syn, który jest na łonie Ojca, on opowiedział’. (19) A to jest świadectwo Janowe, gdy żydzi z Jeruzalem posłali do niego kapłanów i lewitów, aby go spytali: ‘Ktoś ty jest?’ (20) I wyznał, a nie zaparł się; i wyznał: ‘Że nie jestem ja Chrystusem’. (21) Spytali go znowu: ‘Cóż więc? Jesteś ty Eliaszem?’ I rzekł: ‘Nie jestem’. ‘Jesteś ty prorokiem?’ I odpowiedział: ‘Nie’. (22) Rzekli mu więc: ‘Kimże jesteś, powiedz nam, żebyśmy dali odpowiedź tym, którzy nas posłali? Co powiadasz sam o sobie?’ (23) Rzekł: ‘głos wołającego na pustyni: Prostujcie drogę Pańską, jak powiedział Izajasz prorok’. (24) A ci, co byli posłani, byli z faryzeuszów. (25) I spytali go, i rzekli mu: ‘Czemuż więc chrzcisz, jeśli ty nie jesteś Chrystusem, ani Eliaszem, ani prorokiem?’ (26) Odpowiedział im Jan, mówiąc: ‘Ja chrzczę wodą; ale wpośród was stoi, którego wy nie znacie. (27) On jest, który po mnie przyjdzie, który przede mną stał się, któremu ja nie jestem godzien rozwiązać rzemyka u obuwia jego’. (28) To działo się w Betanii za Jordanem, gdzie Jan udzielał chrztu. (29) Nazajutrz ujrzał Jan Jezusa idącego do siebie, i rzekł: ‘Oto Baranek Boży’ …
Przekład: Pismo święte Starego i Nowego Testamentu, przeł. J. Wujek, popr. i kom. S. Styś, W. Lohn, Kraków 1962.