Pasjonał
Nota katalogowa
Cologny, FMB, Cod. Bodmer 127, fol. 244r
XII wiek
Rękopis znajdujący się obecnie w Bibliotece Fundacji Martina Bodmera w Kolonii pod sygnaturą Cod. Bodmer 127 został prawdopodobnie wykonany dla opactwa norbertanów w Weissenau w XII wieku. Klasztor Weissenau założył w 1145 Gebizo z Ravensburga wraz z siostrą Luitgarde. Na początku zamieszkała tam kongregacja, złożona z kanoników z opactwa Rot-an-der-Rot. W 1257 klasztor podniesiono do rangi Opactwa. W 1283 roku klasztor otrzymała od Rudolfa I Habsburga relikwie Krwi Świętej , co uczyniło go popularnym miejscem pielgrzymek.
Prawdopodobnie to właśnie ten rękopis wspomniany jest w katalogu biblioteki klasztornej z XIII wieku pod nazwą: „Passionarium magnum partim in I volumine.” Pasjonał znajdował się w Weissenau aż do XIX wieku, kiedy to po sekularyzacji w latach 1802-1803 zabrał go ze sobą ostatni opat Weissenau Bonaventura Brem. Rękopis był w posiadaniu różnych prywatnych osób, aż w 1948 kupił go Martin Bodmer do swojej kolekcji.
Rękopis jest cennym przykładem średniowiecznej literatury religijnej i hagiograficznej, będącej częścią bogatej tradycji monastycznej Weissenau. Zawiera teksty dotyczące życia świętych, w tym szczegółowe opisy ich cierpień i śmierci. Rękopis zawiera liczne iluminowane inicjały, a także sceny męczeństwa świętych.
Prezentowana na wystawie karta przedstawia inicjał R(egnate) , który rozpoczyna opis życia i męczeńskiej śmierci św. Martyny. W dolnej części litery siedzi mnich Rufillus, który maluje wysunięta nóżkę litery R. Wiemy kim jest, ponieważ wyraźnie podpisał się w inicjale. Napis ten znajduje się nad jego głową. Na ilustracji widzimy materiały, których używa przy pracy: pędzel, rogi w stoliku z różnymi farbami, miseczka z czarnym tuszem (?)oraz nóż na ławie, którym ostrzył pióra, lub wydrapywał pomyłki. Na zoomorficznej nóżce litery R siedzi monopod – jednonóg, mityczne stworzenie o jedne, wielkiej nodze.
Transkrypcja
https://www.e-codices.unifr.ch/en/fmb/cb-0127/244r/0/
Kontekst : Pasjonał ( teks t przed inicjałem o św Victorii)
lo]co oratorium in construite: et
puellas in virgines in adiuto
rium date. Inventae sunt aut a nono
anno et super quas parentes
sui rogantes optulerunt ei ita
ut intra paucum tempus amplius
qua sexaginta fierent in con
versationem et quas instru
it. In hymnis et psalmis et can
ticis perseverans cum eis et di
ligenter docens. Sponsus vero eius
commodus eugenius time
bat ea manifestare: ne forte
bona eius quae ipse occupave
rat fisco offerentur, Completo
aut triennio rogavit ponti
ficem capitolii nomine iulianum
et misit ad eum comitem templorum
nomine taliarcum qui ingressus
cum statunculo brevissimo et
gladio dixit ei. Audi me vic
toria. Ex iussione domini mei de
cii regis adora deam dianam
et sacrifica ei. Tunc exclama
vit sancta victoria et dixit. Num
quam sit tibi bene nec domino tuo
decio. lue vero audiens haec. per
cussit eam gladio et fugit. Populus
autem civitatis habuit magnum
luctum septem diebus. Sacerdotes
vero Christi cum omni populo sepeliverant
corpus eius in sarcofago no
vo cum aromatibus in loco ex quo
ipsa sancta victoria draconem ex
pulerat et ibi exuberant ora
tiones et in salutem omnium per om
nia saecula saeculorum. Virgines vero sa
crae quae ab ea doctae erant pos
tea plurimos annos permanse
runt in virginitate sua. Tali
arcus uero comes qui eam percussit.
cum manu arida rediit in domum
suam et intra sex dies leprosus
factus est et in fetore vermium ex
piravit. Passa est autem a carnifi
ce taliarco sancta victoria deci
mo kalendas ianuarias cum
laudibus Christi, cui est honor et
gloria et imperium in saecula saeculorum amen
Incipit passio s[anctae] Martinae uir[ginis] et m[artyris]
Regnante primum omnium in ambitu totius orbis domino et salvatore nostro Iesu Christo militante autem adversario diabolo adversus servos domini nostri iesu Christi sub regno alexandri cesaris in quarto
lo]co oratorium in construite: et puellas in virgines in adiutorium date. Inventae sunt aut a nono anno et super quas parentes sui rogantes optulerunt ei ita ut intra paucum tempus amplius
qua sexaginta fierent in conversationem et quas instruit. In hymnis et psalmis et canticis perseverans cum eis et diligenter docens. Sponsus vero eius commodus eugenius timebat ea manifestare: ne forte bona eius quae ipse occupaverat fisco offerentur, Completo aut triennio rogavit pontificem capitolii nomine iulianum et misit ad eum comitem templorum nomine taliarcum qui ingressus cum statunculo brevissimo et gladio dixit ei. Audi me victoria. Ex iussione domini mei decii regis adora deam dianam et sacrifica ei. Tunc exclamavit sancta victoria et dixit. Numquam sit tibi bene nec domino tuo decio. lue vero audiens haec. percussit eam gladio et fugit. Populus autem civitatis habuit magnum luctum septem diebus. Sacerdotes
vero Christi cum omni populo sepeliverant corpus eius in sarcofago novo cum aromatibus in loco ex quo ipsa sancta victoria draconem expulerat et ibi exuberant orationes eius in salutem omnium per omnia saecula saeculorum. Virgines vero sacrae quae ab ea doctae erant postea plurimos annos permanserunt in virginitate sua. Taliarcus vero comes qui eam percussit cum manu arida rediit in domum suam et intra sex dies leprosus factus est et in fetore vermium expiravit. Passa est autem a carnifice taliarco sancta victoria decimo kalendas ianuarias cum laudibus Christi, cui est honor et gloria et imperium in saecula saeculorum amen
Incipit passio s[anctae] Martinae uir[ginis] et m[artyris]
Regnante primum omnium in ambitu totius orbis domino et salvatore nostro Iesu Christo militante autem adversario diabolo adversus servos domini nostri iesu Christi sub regno alexandri cesaris in quarto
Tłumaczenie
[w tym] miejscu wznieście dom modlitwy i dajcie [mi] do pomocy młode, niewinne dziewczęta. Znaleziono [dziewczęta] powyżej dziewiątego roku życia i więcej, które rodzice oddali jej, tak, iż w krótkim czasie ponad 60 młodych dziewcząt zgromadziło się [przy Wiktorii], aby z nią żyć i być przez nią kształcone. [Wiktoria] trwała z nimi na hymnach, psalmach i pieśniach i ucząc je pilnie. Jej narzeczony zaś Kommodus Eugeniusz obawiał się tego manifestowania [wiary], aby przypadkiem sam nie utracił na rzecz cesarza posiadanego majątku. Po upływie trzech lat doniósł [o wszystkim] kapłanowi kapitolińskiemu imieniem Julian i wysłał do niego pomocnika świątynnego imieniem Taliarcus, który wszedłszy z malutkim posążkiem i mieczem powiedział do niej: „Posłuchaj mnie, Wiktorio. Z rozkazu mojego pana, cesarza Decjusza, uczcij boginię Dianę i złóż jej ofiarę.” Wtedy św. Wiktoria zawołała i powiedziała: „Nigdy nie będzie ci się wiodło ani twojemu panu Decjuszowi.” „Ponieść karę” [zawołał] na te słowa, przebił ją mieczem i uciekł. Przez siedem dni mieszkańcy miasta odczuwali wielki smutek. Zatem kapłani Chrystusa z całym ludem pochowali jej ciało w nowym sarkofagu [namściwszy] olejkami w miejscu, w którym św. Wiktoria przepędziła smoka i gdzie obficie płynęły jej modlitwy za ocalenie wszystkich na wieki wieków. Święte dziewice zaś, które przez nią zostały wychowane, później przez wiele lat trwały w swoim dziewictwie. Pomocnik Taliarchus zaś, który ją ściął powrócił do swojego domu z suchą ręką, w ciągu sześciu dni zachorował na trąd i w smrodzie robaków wyzionął ducha. Poniosła zatem święta Wiktoria śmierć męczeńską z [ręki] kata Taliarcha dziesięć dni przed kalendami styczniowymi [23 grudnia] w chwale Chrystusa, który ma honor i cześć i władzę na wieki wieków amen.
Początek pasji świętej Martiny dziewicy i męczennicy
Za panowania Pana całego świata i Zbawiciela Naszego Jezusa Chrystusa walczącego z diabłem przeciwko niewolnikom Pana Naszego Jezusa Chrystusa pod rządami cesarza Aleksandra w czwartym ….