Reguła Benedyktyńska
Nota katalogowa
BSB, Clm 8201 d, fol. 5r
1414 r.
Rękopis, przechowywany obecnie w Bawarskiej Bibliotece Państwowej, został zamówiony przez opata Petrusa I (rządził 1389–1427) dla opactwa Metten. Kodeks zawiera Regułę św. Benedykta zarówno w wersji łacińskiej, jak i niemieckiej. Poza Regułą rękopis zawiera także inne teksty ascetyczne, przeznaczone do czytania w kontekście duchowym i wspólnotowym: m.in. Speculum monachorum, fragmenty komentarzy św. Hildegardy z Bingen do Reguły, oraz list wizytacyjny św. Alberta Wielkiego z 1261 r., dotyczący odnowy życia zakonnego. Znamy dokładną datę powstania rękopisu ponieważ w kolofonie skryba zapisa,ł że ukończył pisanie rękopisu w roku 1414 za rządów opata Petrusa I w Metten.
Opactwo benedyktyńskie w Metten, położone na skraju Lasu Bawarskiego, w powiecie Deggendorf należy do najstarszych klasztorów w Bawarii. Według tradycji opactwo zostało założone około 766 roku przez św. Gamelberta z Michaelsbuch, miejscowego kapłana i misjonarza. To on sprowadził pierwszych benedyktynów, pragnąc stworzyć stabilną wspólnotę zakonną, która stanie się ośrodkiem modlitwy, nauki i działalności duszpasterskiej. Przez wieki pozostawało pod znakomitą opieką książąt bawarskich, następnie Karola Wielkiego co pozwoliło na rozwój opactwa. W XIX wieku zostało zsekularyzowane, ale kilkadziesiąt lat później król Ludwik I Bawarski zgodził się na reaktywację klasztoru. Benedyktyni są tam obecni do dziś, zajmując się przede wszystkim edukacją.
Chociaż kodeks zawiera kilkadziesiąt miniatur i inicjałów ornamentalnych, wiele z nich nie zostało nigdy ukończonych i pozostają w formie szkicu. Styl malowanych dekoracji wykazuje połączenie tradycji południowoniemieckiej z wpływami czeskimi.
Prezentowana karta z ilustracją przedstawiającą młodego Benedykta, oraz inicjał A - Abbas rozpoczynający rozdział o powinnościach opata : Abbas qui praeesse dignus est monasterio semper meminere debet quod dicitur et nomen maioris factis implere. W tłumaczeniu polskim: Opat, który zasługuje, aby stać na czele klasztoru, powinien zawsze pamiętać, jakie nosi miano, i czynami dawać wyraz swojej godności.
Transkrypcja
https://www.loc.gov/resource/gdcwdl.wdl_08945/?sp=13&r=0.019,0.089,0.779,0.498,0
(…) et gulae illecebris servientes, et per omnia deteriores sarabaitis.
De quorum omnium miserrima conversatione melius est silere quam loqui.
His ergo omissis, ad cenobitarum fortissimum genus disponendum, adiuvante Domino, veniamus.
QUALIS DEBEAT ESSE ABBAS
Abbas qui praeesse dignus est monasterio semper meminere debet quod dicitur et nomen maioris factis implere.
Christi enim vices agere in monasterio creditur, quando ipsius vocatur pronomine, dicente Apostolo: Accepistis spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus: Abba, Pater.
Ideoque abbas nihil extra praeceptum Domini quod absit debet aut docere aut constituere vel iubere, sed iussio eius vel doctrina fermentum divinae iustitiae in discipulorum mentibus conspergat, memor semper sit abbas quia doctrine sue vel discipulorum obedientie, utrarumque rerum, in tremendo iudicio Dei facienda erit discussio.
Sciatque abbas culpae pastoris incumbere quicquid in ovibus paterfamilias utilitatis [minus potuerit invenire].
Tłumaczenie
Koniec pierwszego rozdziału Reguły św. Benedykta
(…) a służą tylko własnym zachciankom i rozkoszom podniebienia, pod każdym względem gorsi jeszcze od sarabaitów.
O godnym pożałowania postępowaniu tych wszystkich lepiej jest milczeć niż mówić. Pominąwszy ich zatem, przejdźmy z pomocą Pana do zasad regulujących życie cenobitów, tego najdzielniejszego rodzaju mnichów.
(Rozdział drugi.) JAKI POWINIEN BYĆ OPAT
Opat, który zasługuje, aby stać na czele klasztoru, powinien zawsze pamiętać, jakie nosi miano, i czynami dawać wyraz swojej godności. Wiara widzi w nim w klasztorze zastępcę Chrystusa, skoro nazywa go Jego imieniem. Mówi przecież Apostoł: Otrzymaliście ducha przybrania za synów, w którym możemy wołać: „Abba, Ojcze”.
Dlatego też opat nie powinien uczyć, ani ustanawiać, ani rozkazywać niczego, co by było poza prawem Pańskim, ale polecenie jego, albo nauka niech zapada w serca uczniów jako zaczyn Bożej sprawiedliwości.
Niechaj opat zawsze pamięta, że przed budzącym bojaźń trybunałem Bożym będzie odpowiadał za dwie sprawy: za własną naukę i za posłuszeństwo swoich uczniów. I niech wie, że jeśli gospodarz ma zbyt mało pożytku z owiec, obwinia za to pasterza.
Transkypcja: Karol Cetwiński OSB
Przekład: Anna Świderkówna.
(Święty Benedykt z Nursji, Reguła, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 1997, 39-41).